Historia - Koło Geografów UJ im. Ludomira Sawickiego

Koło Geografów Młodzieży UJ powstało 20 listopada 1881 r kiedy to członkowie Zarządu Czytelnii Akademickiej, Jan Leniek i Antoni Lenczowski, słuchacze wykładów prof. F. Schwarcenberg-Czernego, zorganizowali zebranie, na którym pierwszy z nich przedstawił projekt statutu kółka geograficznego. W owym czasie wykłady z geografii odbywały się
w ramach Wydziału Filozoficznego, brak było rządowego seminarium z geografii. Koło miało wypełnić tę lukę. Przeważała działalność dydaktyczna: odczyty, seminaria, wycieczki. Liczba jego członków w tym okresie wahała się od 10 do 20. Pierwszy statut na temat celu działalności mówił:

1. Celem kółka jest:
a. poczuanie się wzajemne w dziedzinie geografii powszechnej,
b. zajmowanie się szczegółowe geografią ziemi polskiej
c. zbieranie materiałów źródłowych do geografii dawnej Polski i opracowanie tychże,
d. rozprawy o sposobie nauczania geografii w szkołach średnich,
e. popularyzowanie ziemioznawstwa w szerszych kręgach.

Praca koncentrowała się cotygodniowych zebraniach, które odbywały się w niedziele. Dla przykładu w roku 1881/1882 na 12 zebraniach wygłoszono 9 odczytów:

1. O powstaniu gór - repetytorium z wykładu F. Schwarcenberg-Czernego - wygłosił A. Lenczowski
2. O ruchu wirowym i obiegowym - repetytorium z wykładu F. Schwarcenberg-Czernego - wygłosił Stefczyk
3. O drogach handlowych rzymskich - sprawozdanie z przeczytanej pozycji Sadowskiego "Drogi handlowe greckie i rzymskie przez porzecza Odry, Wisły, Dniepru i Niemna do wybrzeży Morza Bałtyckiego" /Warszawa 1878 - wygłosił A. Lenczowski
4. Zarys historii astronomii i astrologii - repetytorium z wykładu F. Schwarcenberg-Czernego - wygłosił Węgliński
5. O rzeczypospolitej argentyńskiej - streszczenie niemieckiego dzieła "O argentyńskiej Rzplitej w południowej Ameryce" - wygłosił Tymowski
6. O genezie ziemi - repetytorium z wykładów - wygłosił Stefczyk
7. O systemie planetarnym - repetytorium z wykładów - wygłosił Węgliński
8. Bośnia pod względem fizycznym - wygłosił Stefczyk
9. Bośnia pod względem etnograficznym i politycznym - streszczenie dzieła niemieckiego - wygłosił Stefczyk

W momencie utworzenia ćwiczeń praktycznych z geografii, w 1890 r. Koło zawiesiło działalność. W sprawozdaniu za lata 1881 - 1890 napisano:

Wobec faktu zatwierdzenia ćwiczeń studenci zdają sobie sprawę, że dotychczasowa praca w Kole musi przyjąć nową formę. Na razie postanowili przerwać działalność nie była to jednak zupełna rezygnacja. […] Jak na teraz nie stać nas na to, ale w zmienionych okolicznościach i tu mogą przydać się na coś tradycje kółka naszego, z którego popiołów ów feniks powstać może.

Reaktywacja nastąpiła w 1915 r. za przyczyną Ludomira Sawickiego. Rozpoczął się złoty okres w działalności Koła Geografów Uczniów UJ. Przy udziale pracowników Instytutu, rozwijała się działalność naukowa Koła, czego wyrazem były liczne odczyty na zebraniach naukowych oraz wydawane publikacje. Przykładem efektu badań przeprowadzonych przez KGU UJ jest Atlas Jezior Tatrzańskich Józefa Szaflarskiego. Kwitła również współpraca z Polskim Towarzystwem Geograficznym i „Wiadomościami Geograficznymi”. Działały liczne sekcje (np. kartograficzna, fotograficzna). Organizowano repetytoria, m.in. z kartografii, a także rozwinięto działalność społeczną (pomoc dla ubogich studentów). Ważna była również funkcja towarzyska, czyli herbatki, wieczorki satyryczne i „pląsy geograficzne”. Odbywały się liczne wycieczki, zarówno krajowe, jak i zagraniczne.

W 1945 r. Instytut Geografii wznowił działalność, a wraz z nim Koło Geografów Uczniów UJ. Jeszcze do końca lat 40. Koło pracowało w dobrym przedwojennym stylu (działalność zapomogowa, naukowa, wydawnicza, towarzyska oraz wycieczkowa). W 1950 r. zlikwidowano KGU UJ (podobnie jak inne koła naukowe) i powołano na nowo przy Zrzeszeniu Studentów Polski. Nie spełniało ono jednak swoich funkcji i w 1956 r. zawieszono jego działalność.

Ponowna reaktywacja KG UJ nastąpiła w 1959 r., a w 1964 r. Koło przyjęło za patrona Ludomira Sawickiego. W latach 60. i 70. XX w. Koło Geografów UJ prowadziło liczne, stojące na wysokim poziomie badania, organizowało obozy naukowe, złazy, a także wyprawy zagraniczne, m.in. do Gruzji, Australii i do północnej Afryki. Prężnie działały sekcje: geomorfologiczna, hydrograficzna, klimatologiczna i ekonomiczna. Jesienią 1981 r. zorganizowano jubileuszowy zjazd członków Koła z okazji stulecia jego istnienia. Odbyła się uroczysta sesja, na którą zostali zaproszeni byli Członkowie Koła, a także przedstawiciele wszystkich kół geografów w Polsce. Odbył się również tradycyjny bal geografów, tym razem w specjalnie uroczystej oprawie. Z okazji Jubileuszu wydano okolicznościowe publikacje, w których przedstawiono historię Koła i jego dorobek, wykaz działających sekcji, a także spis członków Koła w poszczególnych latach. Stan wojenny przytłumił działalność KG UJ. Pod koniec lat 80. odrodziło się ono już zmienione. Przestały istnieć działające od kilkudziesięciu lat sekcje, w zamian pojawiły się nowe, m.in. górska i ekologiczna. Zmiana zasad oraz podejścia młodzieży do studiowania po 1990 r. zmniejszyły ilość prowadzonych badań na rzecz większej liczby wypraw i kontaktów międzynarodowych.

W 2006 r. Koło Geografów UJ obchodziło 125-lecie swojego istnienia. W ramach jubileuszu zorganizowana została konferencja „Przestrzeń społeczno ekonomiczna Europy Środkowej i Wschodniej”, a także opublikowano historię Koła w latach 1981–2006. Kulminacją tych wydarzeń było spotkanie byłych i obecnych członków Koła na uroczystych obchodach jubileuszu, które zakończone zostały tradycyjnym Balem Geografa. Potwierdzeniem wysokiej aktywności Koła była organizacja w 2007 r. Kongresu Rocznego stowarzyszenia EGEA (European Geography Association), podczas którego przez 6 dni KG UJ gościło blisko 200 studentów i doktorantów geografii z 25 krajów Europy. Dwa lata później, w maju 2009 roku uczczono 50. rocznicę reaktywacji Koła oraz 20. rocznicę istnienia pisma „Globusik”. 19 listopada 2011 roku obchodzono 130. rocznicę utworzenia Koła. Z tej okazji przygotowana została jubileuszowa wystawa, a podczas głównych uroczystości swoje wspomnienia o Kole przedstawili jego byli członkowie. Na zakończenie odbył się tradycyjny już Bal Geografa.

Koło Geografów od wielu lat pozostaje otwarte na wszelkie nowe inicjatywy, chętnie podejmując się organizacji czy udziału w szeregu imprez. Dla wielu studentów jest to jednocześnie niezwykle istotny element studiów w IGiGP.

Opiekunami Koła było wielu znamienitych geografów krakowskich, m.in. Franciszek Czerny-Schwarzenberg, Ludomir Sawicki, Jerzy Smoleński, Eugeniusz Romer, Mieczysław Klimaszewski, Ludwik Kaszowski, Bolesław Domański, a obecnie – Mirosław Żelazny.

Dziś KGUJ oprócz pełnienia funkcji towarzyskiej i edukacyjnej, wspomaga aktywnych studentów w działalności naukowej, organizuje wycieczki, wyprawy krajowe i zagraniczne, wymiany międzynarodowe w ramach European Geography Association oraz czynnie bierze udział w działalności Instytutu.

Historia Kołowej Biblioteki jest niemal tak długa jak historia całego Koła. Od początku swego istnienia poszerzana była o książki niezbędne dla ówczesnych Kołowiczów. W czasach gdy biblioteki nie były tak dobrze zaopatrzone jak dziś, kołowy księgozbiór był prawdziwym skarbem. Aż trudno wyobrazić sobie jak wielką wartość miałyby teraz woluminy z przełomu XIX i XX wieku, gdyby przetrwały w Kole do chwili obecnej. Niestety, gdy władze komunistyczne zdelegalizowały działalność wszystkich kół naukowych, zbiory biblioteki zostały zarekwirowane. Po reaktywacji Koła w 1959 roku przystąpiono do tworzenia nowego księgozbioru, który stopniowo wzbogacany był o nowe książki i czasopisma. Obecnie liczy prawie 2000 pozycji!

Historia Koła Geografów UJ

Ponad 140 lat tradycji.